Transalp - co zabrać i jak się spakować?

Jak wiesz z mojej relacji, w lipcu przejechałem transalp w jedynym słusznym wariancie, czyli z transportem całego bagażu na plecach. W przypadku takiej wyprawy oczywistym jest, że dylematy związane z pakowaniem wychodzą na pierwszy plan. Ale po lekturze dzisiejszego poradnika, wszystko będzie dla Ciebie jasne!

Poradnik składa się z 5 części:

1. Ubrania „na sobie”
2. Ubrania na złą pogodę
3. Ubrania cywilne na wieczór
4. Narzędzia i części
5. Porady ogólne dotyczące pakowania

PS. Wszystkie porady oczywiście znajdują zastosowanie nie tylko na transalpie, ale też podczas każdego innego wypadu z noclegami w schroniskach lub innych kwaterach „na trasie”.

1. Ubrania „na sobie”

Spodenki

Krótkie, najlepiej lekkie, wygodne i… sprawdzone. Do ostatniej chwili zastanawiałem się nad bardzo dobrze zapowiadającymi się TYGU Rover, które tuż przed wyjazdem dostałem do testu, ale ostatecznie postawiłem na moje ulubione, solidnie przeciorane po górach Rocday Roc Lite.

→ Więcej: Test: Spodenki Rocday ROC kontra ROC Lite
→ Więcej: Test: Ubrania TYGU Rover Trail i gogle Podium 2019

Długo zastanawiałem się, czy spakować drugą parę na zapas – przede wszystkim na wypadek przemoczenia. Organizator sugerował zabrać, więc zabrałem, ale na szczęście ani razu nie użyłem.

Spodenki z wkładką (pampersy) – 2 pary

Szorty koniecznie uzupełnij dobrej jakości „wkładką”, czyli przewiewnymi bokserkami z pampersem. Przy codziennej jeździe z tyłkiem dodatkowo ugniatanym przez plecak, jest to chyba najbardziej istotny element ubioru.

Tutaj dwie pary są koniecznością – mało który pampers zdąży wyschnąć do rana po wieczornym praniu.

Koszulka z krótkim rękawem

Zwykle jeżdżę w jerseyu z długim rękawem, ale na długie dystanse w upalne dni chętnie zakładałem lekką i przewiewną koszulkę.

Koszulka z długim rękawem (jersey)

Przyda się na nieco chłodniejsze dni lub po prostu jako dodatkowa ochrona (przed otarciami i przed słońcem) i element enduro-stylu ;)

→ Więcej: Jersey 1Enduro Tremalzo

Rękawiczki

Oczywiście z długimi palcami. Podobnie jak każdy inny element transalpejskiego ubioru, powinny być lekkie, wygodne i „dotarte” przed wyprawą.

Buty

Zdecydowanie sprawdzone i rozchodzone muszą być też buty – nawet nie próbuj jechać w kupionych tuż przed wyjazdem, bo nawet najwygodniejszy i najlepiej dopasowany model będzie źródłem obtarć i pęcherzy.

Jeśli chodzi o wybór platformy vs. SPD, to jak zwykle oba rozwiązania mają swoich zaciekłych zwolenników i jak zwykle wszyscy oni mają rację. Po prostu jedź na takich pedałach, na jakich jeździsz na codzień i na jakich czujesz się w stu procentach komfortowo.

→ Więcej: SPD czy platformy?

Skarpetki – 2 pary

Skarpetki to chyba najbardziej niedoceniany element kolarskiego stroju. Przewiewne i odprowadzające wilgoć bardzo poprawią doznania z wyprawy. Nie tylko Tobie…

→ Więcej: Skarpetki 1Enduro „Ciężkie nogi”

Kask

Choć zazwyczaj w góry zabieram kask z odpinaną szczęką, na transalpie nie ma on racji bytu. Dobry kask otwarty będzie znacznie wygodniejszy i oczywiście lżejszy.

→ Więcej: Kask enduro – co to w ogóle jest (i jaki wybrać)?

Okulary

Gogle też nie mają większego sensu, bo większość czasu spędzisz na podjazdach, gdzie ochrona przed UV i kurzem bardzo się przydaje. Najlepsze są więc okulary, najlepiej ze szkłami fotochromatycznymi (czyli ze stopniem przyciemnienia automatycznie dostosowującym się do otoczenia) – ja nie miałem, ale zaraz po powrocie zamówiłem…

Ochraniacze na kolana

Nie jest to element obowiązkowy, ale ja w góry się bez nich nie ruszam. Koniecznie muszą być lekkie i ultra-wygodne, żebyś nie musiał ich co chwilę ściągać. Mój ulubiony model to już od ładnych paru lat IXS Flow.

2. Ubrania na złą pogodę

Koszulka termoaktywna

Sprawdzi się jako „docieplacz” przy lekkim chłodzie i oczywiście jako pierwsza warstwa pod cieplejsze ciuchy wymienione poniżej.

→ Więcej: Test: bielizna Craft Active Comfort / Extreme 2.0

Kamizelka przeciwwiatrowa

Lekka, cienka, chroniąca przed wiatrem kamizelka to cholernie praktyczny element ubioru, o czym pisałem już w poradach dotyczących ubierania się na zimę. W połączeniu z jerseyem stanowi idealny zestaw na wietrzne warunki panujące na alpejskich szczytach i przełęczach.

Softshell

Jeśli zrobi się naprawdę chłodno, przyda się też bluza z cienkiego (!) softshellu – jednocześnie grzeje oraz chroni przed wiatrem i lekkimi opadami. Spełni też cywilną funkcję wieczorem, w drodze na kolację.

Kurtka przeciwdeszczowa

Ze względu na tę drugą, wieczorową funkcję softshella, warto chronić go przed przemoknięciem i ubłoceniem. Przy opadach zakładałem więc zawsze na wierzch lekką, zaimpregnowaną wiatrówkę.

Miałem też drugą, na zjazdy przy dłuższych opadach: bardzo wodoodporną i totalnie nieoddychającą „ceratę” z Decathlonu za 35 zł. Lepsza była by jedna, porządna kurtka, ale osobiście jeszcze się takiej nie dorobiłem (i żyję) ;)

Spodnie przeciwdeszczowe

Spodni na deszcz też się nie dorobiłem, ale zaimpregnowane przed wyjazdem Rocday’e przy lekkich opadach sprawdziły się wystarczająco dobrze.

Skarpetki wodoodporne

Przeciwdeszczowe skarpetki Dexshell kupiłem tuż przed wyjazdem, bo przy całodniowej jeździe w deszczu byłby to prawdziwy life-saver. Na szczęście ani razu nie musiałem ich założyć. Ale nic straconego – na zimę będą jak znalazł. Dobra rzecz.

Zapasowe rękawiczki

Wychłodzenie stóp przy długotrwałej jeździe w chłodzie i w deszczu jest uciążliwe, ale nie aż tak, jak przemarznięte ręce. Warto więc mieć w plecaku drugą parę rękawiczek, najlepiej cieplejszą od tej podstawowej. Ich założenie przed zjazdem będzie najprzyjemniejszą rzeczą, jaka spotka Cię w chłodny, deszczowy dzień.

Komin („Buff”)

Najlepiej nadaje się jako czapeczka pod kask, ale względem czapeczki pod kask ma tę zaletę, że możesz go też użyć np. jako opaskę, szalik (przydatne np. kiedy łapie Cię ból gardła) i bóg wie co jeszcze.

3. Ubrania cywilne na wieczór

Długie spodnie rowerowe lub trekkingowe

…najlepiej z odpinanymi nogawkami. Mogą się też przydać do jazdy w wyjątkowo chłodne dni. Nadrzędne kryterium wyboru: objętość i masa (więc zapomnij o jeansach!).

T-shirt – 2 sztuki

Po całym dniu w nawet najlepszych syntetykach, Twoje ciało bardzo się ucieszy na kontakt z miękką, naturalną bawełną. Oczywiście obowiązkowy jest motyw rowerowy ;)

→ Więcej: Koszulki 1Enduro

Majtki / bokserki

Tu również wskazane są wygodne, przyjemne w dotyku materiały, choć dobrze, żeby były też szybkoschnące, co ułatwia regularne pranie.

Klapki

Jedyne Twoje buty to te rowerowe, więc przyda się też coś do łazienki i na wieczór. Najlepiej coś, co da stopom trochę pooddychać. Ze względu na gabaryty i masę, najlepszym wyborem są japonki lub ultralekkie sandały turystyczne. Bonusowe punkty stylu przyznawane są jednak za klapki Kubota.

3. Akcesoria

Kosmetyczka

A w niej:

• żel pod prysznic w małym opakowaniu (pro-tip: w Rossmanie jest specjalna półka z produktami w opakowaniach turystycznych);
• szczoteczka do zębów;
• mała pasta do zębów;
• mały dezodorant;
• mały krem z filtrem 50+ (koniecznie!);
• sztyft do ust (nie wziąłem, bo „szminki są dla dziewczyn” – żałowałem).

Ręcznik szybkoschnący

Większość noclegów naszego transalpu miała w pokojach ręczniki, ale nie wszystkie. Pro-tip: ręcznik przydaje się też do ekspresowego suszenia prania.

Apteczka

Apteczkę można powiększać w nieskończoność i każdy musi sam zadecydować, w którym momencie postawić granicę. Ja podchodzę do tematu minimalistycznie:

• Octenisept do odkażania ran;
• maść na obtarcia/stłuczenia (polecam Traumeel);
• stripsy do „zszywania” rozciętej skóry;
• opatrunek w sprayu (np. Urgo z Rossmana);
• środki przeciwbólowe, przeciwgorączkowe i przeciwsraczkowe (te ostatnie przydają się najczęściej…);
• chujzteczki.

Telefon

Do jego zabrania raczej nie muszę Cię namawiać ;) Warto jedynie przed wyjazdem ściągnąć sobie mapy turystyczne offline (ja ostatnio przerzuciłem się z Locusa na świetne Mapy.cz) i wpisać do kontaktów numery wszystkich (!) uczestników oraz numery alarmowe:

• Niemcy: 112
• Austria: 140
• Włochy: 118
• Szwajcaria: 144

→ Więcej: Najlepsze aplikacje rowerowe na smartfona

Mapy papierowe / GPS

Jeśli wybierasz się na transalp z przewodnikiem, są one oczywiście zbędne. Jeśli jednak jedziesz sam, warto rozważyć ich zabranie na wypadek utopienia/rozładowania/roztrzaskania smartfona lub turystycznego odbiornika GPS z wgranym śladem.

Aparat fotograficzny / GoPro

Większość z Was pewnie robi już zdjęcia smartfonem, ale moim zdaniem, alpejskie widoki zasługują na więcej!

→ Więcej: Foto-enduro: Jaki aparat na rower?

Ładowarki do telefonu i aparatu + powerbank

Mogą się przydać ;) Warto też zabrać mały powerbank, żeby – nie daj bobrze! – pod koniec dnia nie urwało śladu na Stravie. Lub większy, jeśli polegasz na smartfonie w nawigacji.

Izotonik w tabletkach

Wodę tankuje się w mijanych źródełkach, warto jednak wrzucić do niej tabletkę np. Isostara (sprzedawane w wygodnych tubach), żeby nie wypłukać z siebie całych elektrolitów. Na tydzień potrzebne będą dwa opakowania.

Zatyczki do uszu

Jestem bardzo wrażliwy na chrapanie, więc na wyjazdach z noclegami w nieznanym gronie, nie rozstaję się z dwoma kompletami zatyczek (dwoma, bo w nocy zawsze jedna się zgubi).

Woreczki Freshed / Smell Well

Rzecz całkowicie opcjonalna, ale bardzo poprawiająca komfort bytowania. W nocy wyciągają smród i wilgoć z butów, w czasie jazdy robią to samo w plecaku. Ja używam polskich Freshed.

Pokrowiec przeciwdeszczowy na plecak

O ile przy krótkich wypadach jest to rzecz mocno opcjonalna, to przy tygodniu w Alpach stanowi on wyposażenie obowiązkowe. Chodzi oczywiście o ochronę zawartości przed zmoczeniem, ale nie tylko – codzienne rozgrzebywanie plecaka w hotelu jest znacznie przyjemniejsze, jeśli jest on (w miarę) czysty.

Pieniądze + karta walutowa

Większość z uczestników korzystała z karty Revolut (polecam), ale poczciwa gotówka (w tym franki szwajcarskie) czasem jest niezbędna, chociażby do opłacenia niektórych noclegów.

Polisa + karta EKUZ

W portfelu warto mieć też kopię polisy ubezpieczeniowej – ja korzystam z karty Planeta Młodych (w wersji Sport, obejmującej sporty wysokiego ryzyka), ale na wyjazd dokupiłem dodatkowo ubezpieczenie turystyczne Generali (również wariant Sport).

Koniecznie wyrób sobie też (darmową) Europejską Kartę Ubezpieczenia Zdrowotnego (EKUZ), która zapewnia bezgotówkowe rozliczenie pomocy medycznej z NFZ – niektóre placówki przyjmują ją chętniej, niż prywatne ubezpieczenie.

Dowód osobisty

W czasach „Europy bez granic” łatwo o nim zapomnieć, a kontrole na granicach się zdarzają, zwłaszcza tej szwajcarskiej.

Batony + żel energetyczny

Nie załapały się na zdjęcie, ale jeśli ich zapomnisz, nic się nie stanie – zapasy i tak codziennie uzupełnia się w sklepie. 2-3 batony musli w zupełności wystarczą, a żel energetyczny to raczej opcja na czarną godzinę – ja swój przywiozłem do domu.

4. Narzędzia i części

Multi-tool

Ze wszystkimi potrzebnymi kluczami i najlepiej też skuwaczem do łańcucha.

Pompka do opon

Nie wymaga specjalnego tłumaczenia, więc zamiast tego tradycyjny pro-tip: na korpus pompki nawiń kilka warstw taśmy MacGyvera – nigdy nie wiesz, kiedy się przyda!

Elektroniczny manometr

Przy „poważnej jeździe” (a do tej kategorii transalp w końcu się zalicza) zawsze warto dbać o prawidłowe ciśnienie w oponach, zwłaszcza że w ciągu tygodnia jazdy – często najeżonego awariami – na pewno ulegnie ono zmianie.

→ Więcej: Opony enduro #4: Jakie ciśnienie?

Zestaw naprawczy tubeless

Wspomniane awarie to zazwyczaj oczywiście przebite opony. Z tego powodu założenie ich na mleku uważam za absolutną konieczność. Ale nawet bez dętek może się trafić dziura, z którą uszczelniacz sobie nie poradzi – wtedy z ratunkiem przychodzą tzw. sznurki (czy też korki) będące częścią zestawu naprawczego tubeless.

→ Więcej: Opony enduro #6: Tubeless – wszystko, co chciałbyś wiedzieć

Dętka

A co, jeśli rozcięcie jest tak duże, że żaden zestaw sobie z nim nie poradzi? Wtedy pozostaje tylko stara, dobra dętka (w odpowiednim rozmiarze i z właściwym wentylem!).

Łatki

Z dużymi rozcięciami można też próbować walczyć łatkami (naklejając je wewnątrz opony). Oczywiście przydadzą się też, jeśli w założonej awaryjnie dętce złapiesz snake’a, o co nietrudno, jeśli przyzwyczaiłeś się do ciśnień tubelessowych.

Łyżki do opon

Oczywiście żeby założyć dętkę lub nakleić łatkę, będziesz musiał zdjąć oponę z obręczy. Łyżka przyda się też do rozpychania tłoczków przy wymianie klocków hamulcowych.

Zapasowe klocki hamulcowe

Tydzień alpejskich zjazdów potrafi zjeść nawet nowe okładziny, więc warto mieć zapasowy komplet – mijane sklepy mogą akurat nie mieć klocków pasujących do Twoich hamulców.

Zapasowy hak przerzutki

O ile klocki zazwyczaj da się jeszcze kupić na trasie, to dorwanie zapasowego haka przerzutki pasującego do Twojej ramy graniczy z cudem. A o jego skrzywienie/złamanie na alpejskich skałach nietrudno. Zdecydowanie najważniejsza i obowiązkowa część zapasowa!

Spinka do łańcucha

Przyda się też zapasowa spinka, która zastąpi pęknięte ogniwo łańcucha (lub starą spinkę, która wybrała wolność).

Wentyl tubeless

Rzecz z gatunku „raczej się nie przyda, ale nic nie waży”. Jeśli w ciągu tygodnia regularnie pompujesz opony ręczną pompką, ryzyko wygięcia końcówki wkładu jest dość spore (jak teraz o tym myślę, w zupełności wystarczyłby sam wkład).

Smar do łańcucha

W malutkim opakowaniu, np. buteleczce po kroplach do oczu. Smarowanie po umyciu roweru pozwoli utrzymać napęd w akceptowalnym stanie.

Warto też przygotować łańcuch przed wyjazdem: dokładnie umyć, starannie nasmarować i odtłuścić do sucha z zewnątrz.

Szmatka

Głównie do wycierania łańcucha przy smarowaniu. Polecam obcięty koniec starej skarpetki – wygodnie się go trzyma, a po wywinięciu na lewo, smar nie brudzi plecaka (geniusz!).

Zipy (trytytki)

Taśmę klejącą masz już na pompce. Dołóż do tego kilka zipów i prawdopodobnie poradzisz sobie z każdą awarią, z pęknięciem ramy włącznie. #TrueStory

Pompka do dampera

Wystarczą dwie na grupę. Dwie, bo jak jest jedna, to możesz być pewien, że zepsuje się dokładnie wtedy, kiedy będzie najbardziej potrzebna. Szkoda pompki.

Pro-tip: pompka do dampera była najbardziej rozchwytywanym narzędziem na starcie wyprawy, bo nikt (nawet ja) nie pomyślał, że założenie 8-kilogramowego plecaka wymaga dość istotnej korekty ciśnienia w zawieszeniu. Warto sprawdzić przed wyjazdem!

→ Więcej: Regulacja zawieszenia – poradnik

Lampki

Komplet małych i lekkich migających lampek może się przydać, jeśli z powodu awarii lub pogody, etap trochę za bardzo się wydłuży… Przednią można zastąpić czołówką (o ile jest kompatybilna z Twoim kaskiem), która przyda się też przy wieczornych naprawach.

Zapięcie do roweru

Kiedy już położysz się spać, być może łatwiej zaśniesz ze świadomością, że Twój rower jest dobrze zabezpieczony. Ja to olałem, bo rowery codziennie chowaliśmy w zamykanym pomieszczeniu, ale komfort psychiczny to indywidualna kwestia. Wystarczy jedna lekka linka na 2-3 rowery.

5. Jak to wszystko spakować? Porady ogólne

Wybór plecaka

Do czego to wszystko pomieścić? Oczywista odpowiedź to Deuter Trans Alpine (najlepiej w wersji Pro z lepszym systemem nośnym). Dostępny w wariancie 24- i 30-litrowym (i jeszcze paru innych, np. damskim) jest klasyką gatunku i ma go na plecach co druga osoba w Alpach…

Razem z Tomkiem (przewodnikiem) testowaliśmy jednak nową alternatywę, czyli EVOC-a Explorer Pro. Ja w wersji 26l, a Tomek 30l. Obaj byliśmy bardzo zadowoleni – Tomek podsumował, że Deuter wygrywa dojrzałym systemem nośnym, a EVOC dużymi kieszeniami na pasie biodrowym (pomieszczą nawet smartfona 5.5″), wyglądem i masą. Ja wprawdzie nie mam porównania, ale z Explorerem jeździło mi się mega komfortowo, a objętość 26 litrów okazała się idealna na cały opisany wyżej majdan.

Jeśli wolisz innego producenta, zwróć uwagę przede wszystkim na dopasowanie – plecak musi idealnie pasować do Twoich pleców (najlepiej sprawdzić to z obciążeniem). Kluczowe detale to szeroki pas biodrowy i rozbudowana część opierająca się na dolnym odcinku pleców. Zbędny jest za to wbudowany protektor. Unikałbym też modeli z wygiętym stelażem odsuniętym od pleców „na siateczce” – przy ciężkim ładunku zdecydowanie stabilniejszy jest klasyczny, przylegający do pleców system nośny.

Nawadnianie

W artykule o wyborze idealnego roweru pisałem już o tym, że na transalpie bidon jest zdecydowanie lepszym wyborem od bukłaka – zarówno ze względu na rozłożenie masy, jak i komfort napełniania na trasie.

Woreczki strunowe

2-3 duże worki to kluczowa rzecz przy pakowaniu!

• ułatwiają utrzymanie porządku, bo rzeczy są podzielone tematycznie, czyli np. worek wieczorowy, worek z zapasowymi ciuchami rowerowymi, worek-apteczka itd.;
• umożliwiają skompresowanie zawartości – wystarczy ścisnąć worek tuż przed domknięciem, a wytworzone w ten sposób podciśnienie utrzyma zmniejszone wymiary worka na czas porannego pakowania;
• zabezpieczają ciuchy przed zamoknięciem;
• oddzielają zapachy ubrań rowerowych od cywilnych…

Polecam szczególnie worki z suwakiem – docenisz go mniej więcej przy piątym zamykaniu.

W grupie popularną techniką było też zwijanie pojedynczych ubrań w rulon i spinanie gumką, ale ze względu na porządek w plecaku i możliwość kompresji, osobiście wolę worki (oczywiście nic nie stoi na przeszkodzie, żeby obie techniki połączyć i być full-pro).

Organizacja miejsca w plecaku

Warto też przemyśleć, co gdzie trafi do plecaka. Dobrze na przykład, żeby narzędzia rowerowe dało się wyjąć bez wysypywania wszystkich ubrań na środek szlaku – to akurat jest proste, bo każdy plecak rowerowy ma oddzielną kieszeń z organizerem. Niezłym pomysłem jest też przyczepienie narzędzi (lub chociaż dętki) do roweru, jeśli masz taką możliwość.

Bardzo, ale to bardzo przydatne są też boczne kieszonki na pasie biodrowym – poza multitoolem jest to też dobre miejsce na parę batonów i aparat fotograficzny.

Szybki dostęp jest też kluczowy w przypadku ubrań przeciwdeszczowych – ja trzymałem je w dolnej kieszeni, całkowicie niezależnej od „suchej” komory z rzeczami na wieczór. Większość poradników poleca trzymać w niej ciężkie rzeczy, ale nikt nie wie, co to oznacza (czy skompresowana kurtka jest cięższa od skompresowanych spodni albo skarpetek?).

Impregnacja

Dużą uwagę poświęciłem przed wyjazdem impregnacji ubrań. I to nie tylko tych przeciwdeszczowych, ale też spodenek, butów, a nawet… rękawiczek! Dobre impregnaty umożliwiają krótkoterminowe zabezpieczenie nawet zwykłej bawełny. Ja używam produktów Nikwax, zresztą chyba jak wszyscy?

Masa plecaka

Nieocenioną pomocą przy pakowaniu jest… waga kuchenna. Jeśli masz kilka ubrań o podobnym przeznaczeniu, zważenie każdej jednej rzeczy i wybór tej najlżejszej pozwoli Ci zaoszczędzić naprawdę sporo. W moim przypadku, prawie kilogram względem pierwszej zestawu, jaki sobie wymyśliłem!

Jeśli zbliżasz się do końca, masa spakowanego plecaka jest też nadrzędnym wskaźnikiem tego, jak Ci poszło:

• okolice 10 kg to znak, że przegiąłeś i musisz się zastanowić, czy ta suszarka do włosów i żelazko na pewno będą niezbędne.
• jeśli udało Ci się zejść poniżej 7 kg – super! Ale na wszelki wypadek sprawdź, czy przypadkiem czegoś nie pominąłeś.
• przedział 7-8 kg to optimum, pozwalające zabrać wszystko co niezbędne, i dalej mieć 100% frajdy z jazdy.

Regulacja systemu nośnego

Nawet parę kilogramów różnicy nie ma większego znaczenia dla komfortu jazdy, jeśli system nośny plecaka jest odpowiednio wyregulowany. Absolutnie kluczowy jest pas biodrowy. Przenosi on większość ciężaru, opierając się na miednicy. Po jego zapięciu dopasuj długość szelek tak, żeby „na stojąco” były niemal luźne. Dzięki temu odciążysz ramiona i kręgosłup. Pas piersiowy to już formalność – jego długość i wysokość (często pomijaną) najlepiej ustawić w czasie jazdy tak, żeby pasek zapewniał stabilność na zjazdach, nie ograniczając oddychania na podjazdach.

Podsumowanie

Perspektywa tygodniowej wyprawy przez Alpy z całym dobytkiem na plecach może być z początku deprymująca, ale dzięki sprytnemu pakowaniu, w praktyce nie jest niczym strasznym, a sama w sobie buduje klimat niezależności i przygody. Wystarczy pamiętać o minimalizmie i wybrać wielofunkcyjne ubrania dobrej jakości, która przekłada się nie tylko na komfort użytkowania, ale też na niską masę.

Podsumowaniem niech będzie najbardziej oklepane motto transalpejczyków:

As little as possible, as much as necessary.

Zobacz też:

• Transalp
• Czym na transalp? 14 rowerów uczestników
• La Palma z Transalp.pl