Pojeżdżone: Shimano XTR Di2 M9200

Niechętnie poświęcam cały artykuł napędowi, ale premiera nowej grupy XTR to zawsze kamień milowy w branży. Na Shimano XTR Di2 M9200 musieliśmy czekać wieczność (a tak naprawdę to 7 lat) – w tym czasie SRAM w zasadzie zdominował high-endowe napędy MTB, wprowadzając kolejne innowacje. Czy nowa grupa stanowi wystarczającą odpowiedź? A może wcale nie musi na nic odpowiadać? Miałem okazję sprawdzić to w ramach przedpremierowego testu.

Shimano XTR Di2 M9200 – najważniejsze informacje

Najważniejszą (i dość oczywistą) informacją jest to, że nowy XTR jest elektroniczny i bezprzewodowy. Dziękuję, do widzenia.

Nie no, serio, nie ma co się katować danymi technicznymi, bo tak naprawdę to jest wszystko, czego potrzebowali wyznawcy Shimano, żeby wrócić do niebieskiego obozu po wymuszonym romansie ze SRAM-em AXS.

Ale żeby nie było, wymienię też resztę mniej najważniejszych informacji:

• klasyczny sposób montażu (i regulacji) na haku przerzutki;
• dalej 12 biegów o zakresie 10-51T, a nie 13, jak niektórzy przewidywali;
• akumulator schowany pod klapką wewnątrz pantografu, wyciągany do ładowania;
• oddzielny wariant przerzutki zasilany kabelkiem z akumulatora e-bike;
• i jeszcze jeden wariant z wózkiem GS i kasetą 9-45T – to jest sztos, ale o nim za chwilę;
• iii jeszcze jeden ciekawy wariant: pancerny, 11-biegowy Linkglide;
• smukły kształt – obudowa w miejscu sprzęgła jest o 16 mm bardziej schowana od SRAM-a Transmission;
• nowy stabilizator Shadow ES, zastępujacy „sprzęgło” dwoma sprężynami;
• pełna kompatybilność z dotychczasowymi kasetami i łańcuchami.

No dobra, to przyjrzyjmy się temu bliżej.

Mocowanie na haku – geniusz czy strzał w stopę?

O ile bezprzewodowego Di2 każdy się spodziewał, tak niewiadomą pozostawał sposób montażu. SRAM poszedł w sztywne, zintegrowane mocowanie bezpośrednio do ramy, w miejsce haka przerzutki UDH (pseudonim „koń trojański”). Do ostatniej chwili zastanawiałem się, czy Shimano zdecyduje się wejść w standard wymyślony przez głównego konkurenta (i po cichu na to liczyłem).

No i się nie zdecydowało. Bezprzewodowy XTR jest mocowany zupełnie klasycznie do haka przerzutki. Dla mnie jest to lekkim rozczarowaniem, bo eleganckie, dość pancerne i niewymagające regulacji rozwiązanie SRAM-a akurat do mnie przemawia. Ale zgaduję, że grupa zwolenników decyzji Shimano będzie co najmniej równie liczna, co liczba osób czekających na Shimano T-Type.

Mocowanie na haku, poza wadami, ma oczywiste zalety:

• szansa, że przy strzale z boku hak się wygnie lub złamie, bez powodowania dalszych zniszczeń (choć mi trudno przemilczeć scenariusze typu wkręcenie przerzutki w szprychy i jej dezintegracja razem z kołem/kasetą/łańcuchem – ile razy zdarzyło Ci się złamać tylko hak);
• dodatkowy punkt obrotu, który może uratować przy strzale od przodu lub od dołu;
• możliwość ratowania się regulacjami, jeśli hak/przerzutka ulegnie skrzywieniu w trakcie tripa;
• kompatybilność z każdą ramą.

Myślę, że pierwszy i ostatni punkt mogą sprawić, że to zachowawcze podejście Shimano może się bardzo opłacić. Dla quasi-tradycjonalistów (tych z jakiegoś powodu łaknących elektroniki), jest to po prostu lepsza opcja od zapomnianego SRAM-a GX AXS. A będzie jeszcze ciekawsza po kolejnych dwóch premierach Shimano, które są tuż za rogiem, ale o nich na razie cicho sza…

Niespodziewaną gwiazdą programu jest… manetka

Serio, największe wrażenie zrobił na mnie (i innych testujących) niepozorny kontroler, który na pierwszy rzut oka wygląda na najnudniejszy składnik zestawu.

On też bardzo przypadnie do gustu tradycjonalistom – w przeciwieństwie do eksperymentów SRAM-a (skądinąd udanych), dźwignie są tu dokładnie tam, gdzie podpowiadają przyzwyczajenia z mechanicznych grup Shimano. A do tego ich pozycję można w bardzo szerokim zakresie regulować – obie dźwigienki są zamontowane na przegubach kulowych, i można nimi dowolonie wywijać po poluzowaniu śrubki.

Do tego manetka ma doskonale wyczuwalny klik (specjalnie zastosowano elementy mechaniczne) i spory skok. Ba, obsługuje nawet dwuklik! Oraz multishift po przytrzymaniu, co jest funkcją typową dla przerzutek elektronicznych (można przelecieć przez całą kasetę, a elektronika dba, żeby nie eksplodował od tego łańcuch).

Manetka ma też trzeci przycisk, który domyślnie obsługuje mikroregulację, ale w apce można go skonfigurować pod swoje fantazje, np. włączenie automatycznej zmiany biegów, jeśli jeździsz na e-bike’u – bo oczywiście znane z wcześniejszych Di2 funkcje Auto Shift i Free Shift są obsługiwane.

Ale prawdziwy game-changer to wariant z krótkim wózkiem!

Dużo można pisać o odporności przerzutki na uderzenia, ale nic tak nie chroni, jak nie uderzanie. Wymienny hak w połączeniu z wąskim profilem przerzutki dają większy komfort, ale prawdziwy game-changer to dla mnie powrót „krótkiego” wózka (technicznie rzecz biorąc, średniego – GS) w połączeniu z kompaktową kasetą 9-45T (zakres 500% względem 510% w wariancie domyślnym).

Znacząco zwiększa to prześwit – wózek wisi o 23 mm dalej od ziemi (a taka kaseta wymaga też mniejszej zębatki korby). Aktywnie zmniejsza to ryzyko zahaczenia o ziemię, a nie tylko pasywnie zabezpiecza przed skutkami takiego zdarzenia.

Jasne, koronka 9T to nie jest najlepszy pomysł z punktu widzenia trwałości i efektywności, ale w jeździe enduro i tak zdecydowana większość pedałowania dzieje się na największych zębatkach, więc uważam, że akurat w „naszym” zastosowaniu, zady są pomijalne względem walet.

Szkoda, że wariant ten nie będzie dostępny w wersji ebajkowej (zasilanej kabelkiem) ani Linkglide. Wadą jest też ograniczony wybór części eskploatacyjnych (pozostałe warianty są kompatybilne z całą ofertą 12-rzędowych kaset i łańcuchów Shimano). Ale tak czy siak – gdybym miał kupować nowego XTR-a do enduro, na pewno wybrałbym wariant z wózkiem GS.

…A i tak najlepiej sprzedadzą się hamulce

W kwestii napędów Shimano ma bardzo dużo do nadgonienia względem konkurencji, więc na tym się na razie skupiłem. Ale hamulce Japończyków chyba niezmiennie mają rzeszę fanów, którzy nie zamieniliby ich na nich innego (patrz: od ilu lat na rynku są Sainty?).

Nowy model może ich skłonić do upgrade’u. Na pierwszy rzut oka zmiany są homeopatyczne, ale istotne – Shimano pozostało przy oleju mineralnym, ale jest to nowy lepszy olej ;) Wiem, nie robi to wrażenia, ale niższa lepkość i większa objętość układu powinny ostatecznie wyeliminować problemy ze zmiennością punktu hamowania w zależności od temperatury. Gdybyś już się podjarał, to nie – nowego lepszego oleju nie powinno się wlewać do starszych hamulców (ale jak się bardzo chce, to można – oni tego nie sprawdzają).

Ale za to kompatybilne są nowe klocki, które są cichsze od starych, tzn. nie stukają w zacisku.

Co się nie zmieniło? Tarcze – Shimano jest chyba ostatnią marką trzymającą się grubości 1,8 mm. Ale oczywiście tak jak w dotychczasowych hamulcach, wpasowanie tarczy 2,0 mm innego producenta nie stanowi najmniejszego problemu.

Są też zmiany w ergonomii, które przekładają się na lepszy feeling, ale o tym już w kolejnym akapicie. Tu tylko wspomnę o przewodach wyprowadzonych blisko kierownicy, co – jak przewidywałem w tym artykule o trendach – razem z prowadzeniem przez stery jest przygotowaniem do schowania ich wewnątrz kierownicy (a póki co, zwiększa ryzyko stukania przewodów o kierownicę). Równolegle z nową grupą, należąca do Shimano marka PRO wypuściła więc taką oto rurkę:

Na szlaku

Nowego XTR-a miałem okazję sprawdzić przed premierą, ale „testy” te ograniczały się do jednego dnia na trasie D w Srebrnej Górze, więc nie dam rady wycisnąć z siebie nic ponad bardzo wstępne pierwsze wrażenia.

Jak już wspomniałem, elementem grupy, który niespodziewanie skradł show, jest manetka. Celowo piszę „manetka”, a nie „kontroler”, bo w tym przypadku ergonomia i działanie bardzo dobrze naśladuje mechaniczne odpowiedniki, oferując przy tym oczywiste zalety elektroniki (brak linki, mniejszy opór). O ile bardzo lubię ergonomię najnowszego kontrolera SRAM-a (tu „kontroler” pasuje zdecydowanie lepiej), tak pierwsze jazdy na XTR Di2 dają wrażenia, jak po założeniu ulubionych starych jeansów. Wszystko jest na swoim miejscu i działa tak, jak oczekujesz.

Może z jednym małym wyjątkiem – dwuklik mógłby być lepiej wyczuwalny. Zwłaszcza działanie mniejszej dźwigni przypomina trochę migawkę aparatu – pierwszy klik jest dość miękki, przez co w ferworze walki z niezwykle wymagającą trasą D (ironia), zdarzało mi się przypadkowo zmienić o dwa biegi na raz. Dwuklik można jednak mechanicznie zablokować (lub po prostu przyzwyczaić się do jego działania – patrz długość testu).

Jeśli chodzi o samą przerzutkę, to moje wątpliwości budził nowy tłumik drgań Shadow ES, który nie działa już na zasadzie tarcia – wózek napinają po prostu dwie sprężyny, co wygląda na spory krok wstecz. Czym to się różni od starych przerzutek bez sprzęgła? Od strony technicznej – nie wiem. Od strony praktycznej – tym, że działa. Według Shimano łańcuch jest napięty dokładnie o 72% bardziej (uwielbiam te dane). Mi w każdym razie łańcuch nie spadł ani zbytnio nie hałasował, ale na pewno trzeba by się temu przyjrzeć w dłuższym okresie i na bardziej wymagających trasach.

Prędzej przyczepiłbym się do klapki akumulatora, która do sprawnego założenia wymaga precyzji/cierpliwości/doświadczenia (najlepiej wszystkich trzech). Zwłaszcza, kiedy całość jest zapanierowana w błocie. Jest to o tyle istotne, że akumulator trzeba wyciągać do ładowania, więc walka z klapką (i dyscyplina, żeby jej nie zgubić) będzie standardowym rytuałem posiadacza nowego XTR-a. Po tylu latach chyba dało się to zrobić lepiej?

Ale dość czepiania się szczegółów – jak to zmienia biegi? Wspaniale, oczywiście. Przeskok względem mechanicznego XTR-a nie jest potężny, ale wynika to głównie z tego, że już poprzedniej generacji niewiele brakowało do ideału. Duże wrażenie robią zmiany pod obciążeniem. Celowo zmieniałem o kilka biegów podczas pedałowania na stojąco na stromych sekcjach, a na napędzie nie robiło to wrażenia. Przerzutce zdarzyło się czasem zgrzytnąć (pewnie niedobory sztywności względem T-Type są odczuwalne), ale biegi zawsze wchodziły błyskawicznie. Mam też wrażenie, że Shimano nie ogranicza, tak bardzo jak SRAM, szybkości zmian o kilka biegów na raz, również kosztem sporadycznego jęknięcia. Jeśli ktoś lubi wędrować po całej kasecie z użyciem Multi Shifta (lub po prostu klikając jak z karabinu maszynowego), na pewno będzie zadowolony.

Na koniec trzy zdania o hamulcach, choć jak już pewnie się domyślasz, trasa testowa nie sprzyjała osiąganiu granic ich możliwości. Próby mocy pokazują odczuwalny progres, choć na pewno nie są to kotwice okrętowe, jak Maveny – ale to akurat dla mnie zaleta. Nie sądzę, żeby komuś brakowało w nich siły hamowania, a modulacja jest dzięki temu lepsza, niż w zero-jedynkowych poprzednikach (i Mavenach). Choć miłośnicy feelingu Shimano, z wyraźnie wyczuwalnym punktem rozpoczęcia hamowania, wciąż będą zadowoleni.

Shimano XTR Di2 M9200 – (wczesny) werdykt

Mogłoby się wydawać, że wchodząc w bezprzewodową elektronikę, Shimano bardzo zbliżyło się do SRAM-a. Ale moim zdaniem rozstrzał koncepcji jest tak duży, że napędy tych producentów nigdy tak bardzo się nie różniły.

SRAM wywrócił do góry nogami całą koncepcję montażu i regulacji przerzutki, a do tego postawił na całkowicie odmienną ergonomię kontrolera. Z kolei Shimano oferuje dobrodziejstwa elektroniki w bardziej subtelny sposób, skierowany do osób przyzwyczajonych do mechanicznego feelingu i z zachowaniem buforu bezpieczeństwa, jakim jest wymienny hak przerzutki. A dodatkowym bonusem z tej powściągliwej innowacyjności jest pełna kompatybilność z dotychczasowymi komponentami (nowości w kasecie są, ale do przesiadki na prąd wystarczy przerzutka i manetka).

Nowy XTR wchodzi więc w nowoczesność jedną nogą, ale dla wielu będzie to ta lepsza noga.

Bonus: Galeria ładnych zdjęć od Shimano